Çocukları dijital dünyadan nasıl koruyabiliriz?

Çağımızın en büyük sorunlarının başında dijital zorbalık ve güvensiz internet kullanımı yer alıyor. Sanal dünyadan korunabilmeyi ve çocuklar üzerindeki psikolojik etkisini uzmanlar ÇOMÜ Gazete’ye anlattı…

Haber: Yasemin Çakar

Fotoğraf: Dilan Can

Teknolojik alet kullanımının ve internet bağımlılığının yaşı giderek düşüyor. Çağımızın en büyük sorunları arasında ise çocukların dijital ortamda zorbalık yaşaması ve güvensiz internet kullanımı yer alıyor. Çocukları dijital dünyadan koruyabilmenin pek çok yolu var. ÇOMÜ Psikoloğu Serdar Topal’a göre bu konuda ilk görev ebeveynlere düşüyor. Anne ve babalar, çocuklarına bir yabancı tarafından tehdit edilmesi halinde ona hiç kızmayacaklarını ve her şeyi onlarla paylaşabileceklerini söylemeliler. Bunun dışında internet kullanım sınırı belirlemeli, arama motorlarında ebeveyn denetimli güvenli arama özelliğini kullanmalılar. Ayrıca çocukların girdiği siteler, oynadığı oyunlar ve izlediği videolar da takip edilmeli. Topal ebeveyn ve çocuk arasındaki ilişkinin sağlam temellerle atılmasını, tamamen güvene dayalı bir biçimde kurulması gerektiğini de vurguluyor.

‘’Bilişim teknolojilerindeki gelişmeler özellikle çocukları çeşitli risklerle karşı karşıya bırakıyor. Kontrolsüz ve uzun süre bilgisayar başında ya da tablet gibi teknolojik cihazlar kullanan çocuklar ebeveynlerinin kontrol alanından çıkıyor. Genellikle çocuklar bu tür etkinliklerde sakin durdukları için ebeveynler bu durumdan çok şikâyetçi olmuyorlar. Aslında bu çok yanlış bir davranış… Çünkü çocuklar bu tür cihazları kullandıklarında aslında kendileri için çok da güvenli olmayan bir alana girmiş oluyor. Kötü niyetli kişiler çocukları istismar edebilecek kişiler ya da çocuğun yaşına uygun olmayan görüntü ya da siteler çocuğun hem ruh sağlığını hem de fiziksel gelişimini olumsuz etkileyebilir. Çocuklar ayrıca bu ortamlarda siber zorbalığa da maruz kalabilirler.’’

Cinsel içerikli video izleme yaşı 7’ye düştü

Çocuklar dijital dünyadan psikolojik olarak da etkileniyor. Cinsel içerikli video izleme yaşının 7’ye düştüğü açıklandı. Cinsel içerikli video, şiddeti meşrulaştıran oyun gibi paylaşımlara maruz kalan çocuklarda hangi sorunların meydana gelebileceğini ÇOMÜ Psikoloğu Serdar Topel anlattı.

‘’Dijital dünyayı çocuklara yasaklayamayız ve teknoloji gibi hayatımızın bir gerçeği olan oluşumu da yok saymamız mümkün değil. Bu sebeple çocuklar kontrollü bir biçimde internete erişim sağlamalı. Ayrıca ailelerin gözetimi altında olmalı. Yalnızca cinsel içerikli videolar değil; şiddet görüntüleri, nefret suçu, parçalanmış insan ya da hayvan görüntüleri gibi insan zihninin başa çıkmakta zorlanabileceği içeriklerin hepsi travmatiktir. Uygun olmayan davranışları içeren paylaşımlara da çocuklar çok rahat ulaşabiliyorlar. Aslında biz bu sebeple ailelere kontrollü bir ekran yönetimi tavsiye ediyoruz. İleride bu durumlar elbette çocuğun gelişimini olumsuz etkiliyor. Yaşadığı durumla orantılı olarak sorunlara sebep olabilir. Birey bu sorunları çözmekte zorlandığı zaman ileride daha karmaşık bir yapıyla karşılaşabilir.’’

Bu adımlar elbette dijital dünyanın karanlık boyutundan uzaklaşmaya yetmiyor. Konunun teknik boyutunu Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İletişim Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Arif Yıldırım anlattı:

‘’ Küçük yaşlardan itibaren öğrenme biçimi, çocuklarda taklit unsuruna dayalıdır. Bu noktada, ebeveynlerin çocuklarına kontrollü gösterecekleri içerikler önem arz etmektedir. Dijital dünyada çocukların gösterdiği varlık, ebeveyn denetimi aracılığıyla sağlanmalıdır. Çocukların gelişim yaşlarında öğretici bilgileri, eğlence veya oyun yoluyla öğrenme yöntemiyle aşılanabilir. Dijital dünyada geçirdikleri süre zarfında ebeveyn kontrolünde olmasına önem gösterilirse zararlı olabilecek içerik bombardımanında yasaklar koymak yerine, çocuklara bu durumu nedenleriyle birlikte açıklayarak bir oto denetim sağlamak mümkün olacaktır. Çocukların dijital dünyada var olduğu zaman içerisinde ebeveyn denetimi sağlanamıyorsa, platformların ebeveyn denetimli erişim seçeneğinden faydalanarak çocukları zararlı içerik bombardımanından korumaya çalışmak daha doğru bir tercih olacaktır.’’

Ebeveyn denetimli güvenli arama nedir?

Öncelikle güvenli aramalar ebeveynlerin gözetimi dâhilinde yapılabilmektedir. Bunun yanı sıra birçok platform kendi içerisinde ebeveyn denetimi için kısıtlı modlar geliştirmektedir. Basit seviyede, çocuklar için güvenli arama yapmanın yolu Google üzerinden güvenli arama seçeneğinin işaretlenmesi olacaktır. Bu sayede tam korunma sağlamak mümkün olmasa da çocuklar için yeterli güvenli arama yapılabilir.

Dijital ebeveynlik nedir?

Bilgisayar ve internet hemen hemen bütün evlerde kullanılmaya başlamıştır. Geçmişte çocuklarını dışarıda oyun oynarken merak eden ebeveynler, artık evlerinde de çocuklarını dijital dünyada merak etmektedirler. Tüm bu gelişmelerden dolayı ebeveynlik kavramı farklı boyutlar kazanmış ve ebeveyn rolleri de değişmiştir. Çocuklar fiziksel alanlardaki olumsuzlukların yanı sıra dijital ortamlarda da korunmaları gerekmektedir. Bunun için ebeveynlerin dijital okuryazarlığının gelişmesi, internet kullanımının farkında olmaları ve internet üzerinde kontrol sağlamaları gerekmektedir. Çünkü çıkabilecek olumsuzluklar karşısında etik anlayışa sahiplik ve güncelliği takip edebiliyor olmaları önemlidir. Ebeveynler artık dijital ebeveyn, internet ebeveyni ya da çevrimiçi ebeveyn olmak durumundadır. Özetle çevrimiçi zorbalığa veya olumsuz etkenlere karşı çocukların zarar görmemesi için anne-babalarının denetimi altında tutulması gerekmektedir.

Çocuklara kişisel verilerin önemini, dijital ayak izini nasıl anlatabiliriz?

Küçük bir örnekte benzetme yaparak anlatmak mümkündür. Çocukken altını pislemek utanç verici bir olay değildir. Fakat bu bilgiyi başkalarının öğrenip alay konusu haline getirmesi utanç kaynağı haline getirmektedir. Bu çocuksu olay internet dünyası için bir veridir ve başkalarının öğrenmemesi de utanç kaynağına dönüştürmemek için bir o kadar önemlidir. Dijital ayak izi söz konusu olduğunda utanç kaynağı olan bir unsurun dijital ortamda kalması ve silinmemesi kalıcı ayak izlerimizi göstermektedir. Bu sebepten dolayı çocuklarımızın yetişkinlik dönemine geçmeden sosyal medyada paylaştıkları her içerik gelecekteki profillerini belirlemektedir. Bu şekilde kısa bir örnekte verinin önemi çocuklara anlatılabilir.

Kapsamlı bir çocuk koruma sistemi var mı?

Dijital ortamlarda tam anlamıyla bir koruma sağlamak mümkün olmasa da yardımcı yazılımlarla güvenlik sistemini maksimum seviyeye çıkartmak mümkündür. Fakat bu güvenlik sisteminin otomatik bir hali yoktur, yardımcı programlarla ebeveynlerin uzaktan gözetimi sağlaması gerekebilmektedir. Find My Kids, Ebeveyn Kontrolü Kroha – Screen Time App, Qustodio Free, Aile Takip GPS Konum, Safe Family – Ebeveyn Denetimi Uygulaması, Norton Online Family, Ebeveynler için Google Family Link, Kids Place – Ebeveyn Kontrolü, Kaspersky Safekids: Ebeveyn Denetimi ve Aile GPS’i, MMGuardian Parental Control App For Parent Phone, Pure Web gibi üçüncü parti yazılım programlarıyla güvenli bir koruma sistemi sağlanabilir…

Bireyler, çocuklar ile ilgili mahremiyet barındıran paylaşımlar gördüğünde ne yapmalı?

Şayet böyle bir durumla karşılaşıldığında paylaşımın gerçekliğinin teyit edilmesi gerekmektedir. Bu durum hukuki anlamda delil niteliği taşıması amacıyla zorbalığa dair ekran fotoğrafı, mesaj vb. ne varsa delil olarak toplanmalı, zorbalığın gerçekleştiği siteyi, e-posta adresini ya da çevresi tarafından bir zorbalığa maruz kalmadan okuluyla, öğretmenleriyle veya internet servis sağlayıcısına ileterek güvenlik kurumlarına ve hukuki kurumlara ihbarda bulunulmalıdır. Çocuklara kullandıkları site ve uygulamalarda rahatsız edici herhangi bir şeyle karşılaştıklarında benzer şekilde nasıl rapor edeceklerini, aynı zamanda nasıl engelleyeceklerinin eğitimleri de verilmelidir.